Laboratoriumonderzoek Mediterraan draaigatje
Datum verschijning rapport: januari 2022
Het mediterraan draaigatje is een invasieve exotische mierensoort die in Nederland voor overlast kan zorgen. Nieuwe koninginnen sluiten zich aan bij het bestaande nest en samen met de werksters worden superkolonies gevormd. Het mediterraan draaigatje kan zo inheemse mierensoorten verdrijven en bestrating ondergraven. In stedelijk gebied komen de mieren massaal in tuinen en binnenshuis voor, waar ze in hun zoektocht naar voedsel bewoners kunnen bijten.
In de beheersing van het mediterraan draaigatje is behoefte om een lokaasmiddel (biocide) in te zetten, zodat de verborgen levende koninginnen worden getroffen. Momenteel zijn geen lokaasmiddelen toegelaten die ingezet mogen worden tegen het mediterraan draaigatje. In 2020 en 2021 zijn met een proefontheffing en vrijstelling positieve ervaringen opgedaan met het lokaasmiddel Maxforce Quantum (Bayer Environmental Science). Vanuit het ministerie is de opdracht verstrekt om de volgende aspecten te onderzoeken:
- Bepalen van de effectiviteit van verschillende lokaasmiddelen in een laboratoriumsetting, zowel professioneel als niet-professioneel;
- Bepalen van omstandigheden en/of toedieningsmethoden die de effectiviteit en milieueffecten van een lokaasmiddel (Maxforce Quantum) kunnen beïnvloeden.
Om dit te onderzoeken zijn werksters van mediterrane draaigatjes (van de soort Iberisch draaigatje – Tapinoma ibericum Santschi 1925) verzameld in het veld en in een laboratoriumopstelling verzorgd. Vier verschillende experimenten zijn uitgevoerd: 1) vergelijking van professionele lokaasmiddelen; 2) vergelijking van niet-professionele lokaasmiddelen; 3) honger en lokaasmiddelen; 4) toepassingsmethode.
Na een vaste duur (48-60 uur) na toediening van een biocide is de werkzaamheid bepaald, waarbij individuele mieren zijn ingedeeld onder ‘dood’, ‘aangedaan’ of ‘levend’. Werkzaamheid is bepaald op basis van aangedane en dode mieren.
Resultaten
Bij de professionele middelen (experiment 1) hadden vier middelen (producten ECOstyle Navulbare Mierenlokdoos, Fourmidor, Maxforce Quantum en Imidasect Ants) de hoogste werkzaamheid. De niet-professionele middelen uit experiment 2 bleken minder werkzaam dan de professionele middelen uit experiment 1. Voor experiment 3 zijn de middelen met de hoogste werkzaamheid uit experiment 1 gekozen om nogmaals de werkzaamheid te testen, maar nu na perioden van vasten (4, 8 en 12 dagen). Een langere periode van vasten bleek geen significant effect te hebben op de werkzaamheid van deze middelen. In experiment 4 bleek dat de werkzaamheid van het lokaasmiddel (Maxforce Quantum) minder effectief werd naarmate dit langer kan incuberen op een substraat (baksteen, trottoirsteen of zand).
Van de professionele middelen die als werkzaam worden beschouwd heeft alleen Maxforce Quantum een bevestiging van een veldsituatie, aangezien daar in 2020 en 2021 al ervaring mee is opgedaan. Met name bij zandbodems neemt de werkzaamheid van het lokaas af naarmate het middel hier langer op aanwezig is. Om te voorkomen dat niet-doelorganismen in aanraking komen met een lokaasmiddel, kan worden voorgeschreven het middel enkel in nestopeningen aan te brengen, tussen de bestrating. Als andere optie kan een niet-absorberend materiaal worden gebruikt om het lokaas af te dekken. Hierdoor komt het middel niet, of minder in contact met de bodem. Essentieel voor een goede werking van lokaasmiddelen is een situatie waarin de mierenkolonie weinig reserves en geen tot weinig voedingsbronnen heeft. Dat kan worden verkregen door de nesten te onderdrukken met fysische bestrijding.
Uit de experimenten is gebleken dat er meerdere mogelijke middelen op de markt zijn die, mits toegelaten of vrijgesteld, een chemische sluitsteen in de beheersing van het mediterraan draaigatje kunnen vormen. Wij raden aan het huidige onderzoek voort te zetten zodat uiteindelijk uitgebreider veldonderzoek plaats kan vinden. Zo gaf een middel een veelbelovend resultaat in de labexperimenten, maar is de werkzaamheid in het veld nog onzeker.
Wij bevelen aan om bij eventuele vrijstellingen het gebruikersvoorschrift uit te breiden met deze informatie, om zo milieurisico’s te beperken.
Het volledige rapport is hier te downloaden.
De resultaten zoals waargenomen in dit onderzoek (uitgevoerd door het KAD in de periode mei 2021 – januari 2022 zijn uitsluitend van toepassing op de effectiviteit van de beoordeelde werkzame stoffen/ middelen in een laboratoriumomgeving en hebben geen relatie met de eventuele toepassing van deze werkzame stoffen/ middelen in de praktijk. Het KAD benadrukt daarom dat de bevindingen van dit onderzoek op geen enkele wijze als advies mogen dienen voor de bestrijding van het mediterraan draaigatje in een praktische overlastsituatie.
De inzetbaarheid van een bepaald middel is afhankelijk van een toelating, vrijstelling of proefontheffing.